Bajka porusza problem dostępu do edukacji, który wciąż dotyczy co najmniej 260 milionów dzieci na całym świecie (dane za rok 2018), czyli około jednej piątej dzieci w wieku szkolnym na świecie. Choć w ciągu ostatniej dekady postęp w kierunku zwiększenia dostępu do edukacji i wskaźników skolaryzacji był znaczący na wszystkich poziomach, zwłaszcza wśród dziewcząt, to wciąż jest wiele do zrobienia w tym obszarze. Niestety pandemia COVID-19 spowodowała, dramatyczne utrudnienia w kształceniu dzieci i młodzieży, a wielu uczniów nie wróciło do szkół po ich ponownym otwarciu. „Liczba dzieci, których nauka została przerwana na wiele miesięcy jest ogromna. To kryzys w światowym systemie edukacji. Jego skutki mogą być odczuwalne w gospodarkach i społeczeństwach przez następne dziesięciolecia” – powiedziała Henrietta Fore, Dyrektor Generalna UNICEF.
Czasowe zamknięcie szkół, związane z przeciwdziałaniem rozprzestrzeniania się pandemii, dotknęło blisko 91% uczniów. W marcu 2021 r. UNICEF opublikował raport z którego wynika, że 168 mln dzieci na świecie przez niemal rok (między marcem 2020 a lutym 2021) ani razu nie poszło do szkoły. Problem dotyczy przede wszystkim krajów Ameryki Środkowej i Karaibów oraz Azji Południowo-Wschodniej. Według najnowszych danych UNESCO, ponad 888 mln dzieci na całym świecie nadal boryka się z przerwami w edukacji z powodu COVID-19.
Zamknięcie szkół ma wpływ nie tylko na sam proces edukacji, ale również na dobrostan dzieci. Uczniowie poza nauką oraz kontraktem z rówieśnikami w szkołach korzystają z pożywnych posiłków, opieki zdrowotnej, szczepień, wsparcia społecznego. Zamknięcie placówek oświatowych pozbawiło ich tej pomocy.
Co najmniej jedno na troje dzieci nie było w stanie uczestniczyć w edukacji zdalnej. Najgorzej sytuacja wygląda w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie blisko połowa dzieci w wieku szkolnym nie mogła skorzystać z nauki on-line. Problemem był zarówno brak technologii i sprzętu w domach uczniów (2/3 dzieci w wieku szkolnym na świecie nie ma dostępu do internetu), jak i brak programów nauki zdalnej. Dodatkowo spośród uczniów, którzy mieli techniczne możliwości korzystania ze zdalnej edukacji (prowadzonej za pośrednictwem radia, telewizji czy internetu), część z niej nie korzystała przez złe warunki do nauki, brak wsparcia opiekunów, obowiązki domowe czy konieczność pracy zarobkowej. Edukacja zdalna jeszcze bardziej pogłębia nierówności w dostępie do edukacji, zarówno między krajami, jak i wewnątrz państw. W najtrudniejszej sytuacji są dzieci z najuboższych rodzin, z obszarów wiejskich oraz krajów o niskich dochodach. W krajach najmniej rozwiniętych mniej 5% dzieci w wie-ku szkolnym ma dostęp do internetu, zaś w krajach bogatych 90%.
Pandemia pogłębiła ubóstwo, które jest jedną z podstawowych przyczyn nieposyłania dzieci do szkół, część z nich może nigdy nie wrócić do szkoły. Jeszcze przed pandemią jedno na sześcioro dzieci żyło w skrajnym ubóstwie i choć poziom ubóstwa w ostatnich latach globalnie spadał, to spadki te w większym stopniu dotyczyły dorosłych. Co gorsza w Afryce Subsaharyjskiej liczba dzieci w skrajnym ubóstwie rośnie zamiast spadać. Pomimo że tylko 1/3 ludzi na świecie to dzieci, to stanowią one połowę wszystkich ludzi żyjących za mniej niż 1,90 dolara dziennie. Kryzys gospodarczy spowodowany przez COVID-19 jeszcze przez lata będzie wpływał na sytuację dzieci i kobiet. Z raportu UNICEF i Międzynarodowej Organizacji Pracy wynika, że po latach spadków znów wzrasta liczba dzieci zmuszanych do pracy, nawet wśród najmłodszych dzieci od 5 do 11 roku życia. Trudna sytuacja finansowa rodzin oraz zamknięcie szkół powodują, że pracuje nie tylko więcej dzieci, ale również dzieci, które już pracowały, pracują dłużej. Spośród 160 milionów pracujących dzieci 70% pracuje w rolnictwie, często w gospodarstwach swoich rodziców. Około 1/3 pracujących dzieci w wieku 5–14 lat w ogóle nie chodzi do szkoły, co wpędza je w błędne koło ubóstwa.
Kolejny problem, który nasiliła pandemia są małżeństwa dzieci. Obecnie co piąta młoda kobieta (w wieku 20–24 lata) została wydana za mąż przed ukończeniem 18. roku życia. Problem wczesnych małżeństw, choć w mniejszym stopniu, dotyczy również mężczyzn (co trzydziestego). W sytuacji kryzysu ekonomicznego, braku pracy, zamkniętych szkół więcej rodziców decyduje się wydać córkę za mąż, by poprawić sytuację rodziny i samej dziewczyny. Wczesne małżeństwa, poza wieloma negatywnymi konsekwencjami takimi jak wczesne, zagrażające życiu i zdrowiu ciąże, izolacja od rodziny i przyjaciół, często kończą edukację dziewcząt, zmniejszając ich perspektywy na przyszłość. Niezależnie od pandemii, która uwypukliła niektóre problemy, jest wiele innych powodów, dla których dzieci nie chodzą do szkoły.
Jak wspomniano powyżej, jednym z głównych problemów jest ubóstwo. Choć w wielu krajach działają bezpłatne szkoły państwowe (Powszechna Deklaracja Praw Człowieka oraz Konwencja o Prawach Dziecka gwarantują wszystkim ludziom prawo do bez-płatnej edukacji przynajmniej na poziomie podstawowym), to w wielu regionach ich po prostu fizycznie brakuje. Są położone zbyt daleko, by dzieci mogły do nich dojść. Odległość jest jednym z podstawowych powodów nieposyłania dzieci do szkoły w krajach Globalnego Południa. Długa i niebezpieczna droga do szkoły, czasem wielogodzinna, usłana przeszkodami takimi jak rzeki, bagna, lasy, skutecznie pozbawia dzieci edukacji. Pomijając kwestie bezpieczeństwa, w niektórych rejonach brak jest przyzwolenia społecznego na samotne podróże dziewcząt do szkoły. W wielu krajach funkcjonują szkoły z internatami (także podstawowe), ale koszt internatu może być poza zasięgiem finansowym rodziców. Nawet jeśli bezpłatna szkoła znajduje się w pobliżu, to problemem okazać się może konieczność zakupu mundurków, książek, zeszytów. Z ubóstwem związany jest stan zdrowia dzieci, który również wpływa na absencję, a także na możliwości przyswajania wiedzy. W sytuacji, gdy dzieciom brakuje pieniędzy na jedzenie, szkoła odchodzi na dalszy plan. Niedożywione dzieci częściej chorują, a także zwyczajnie są osłabione, mają trudności z koncentracją.
W uboższych rodzinach wielodzietnych, gdy trzeba decydować kto pójdzie do szkoły, a kto będzie wspierać rodzinę pracą zarobkową lub opiekować się rodzeństwem, w pierwszej kolejności do szkoły posyłani są chłopcy. Wciąż do tradycyjnych obowiązków kobiet i dziewcząt należy zajmowanie się domem, gotowanie i dostarczanie wody. Dziewczynki w wielu krajach zmuszone są poświęcać kilka godzin dziennie na wielokilometrowy marsz do źródeł wody i przez to nie mają czasu na szkołę. W niektórych kulturach rodzice mniej chętnie inwestują w wykształcenie córek, gdyż po ślubie przejdą one do rodziny męża i w przyszłości nie będą utrzymywać swoich starzejących się rodziców. Analizy wskazują, że dzieci matek, które skończyły co najmniej szkołę podstawową, są dwukrotnie mniej zagrożone tym, że nie pójdą do szkoły, niż kobiet, które pozbawiono edukacji. Wyrównywanie szans edukacyjnych dziewcząt jest niezwykle ważne, gdyż wpływa to nie tylko przyszłość ich ale także ich dzieci, rodzi i społeczności lokalnej. Dyskryminacja dziewcząt w dostępie do edukacji na świecie spada, ale wciąż jest widoczna we wskaźnikach alfabetyzacji kobiet i mężczyzn, wskaźnikach skolaryzacji na różnych poziomach edukacji, oczekiwanej liczby lat edukacji dzieci itd. Według Wskaźnika Rozwoju Społecznego 2020, szacuje się, że dziewczynki rozpoczynające naukę w krajach najniżej rozwiniętych będą uczyć się około półtora roku krócej niż chłopcy (w Afganistanie różnica ta wynosi prawie 5 lat), zaś odsetek dorosłych powyżej 25 roku życia z wykształceniem średnim (także niepełnym) w krajach najniżej rozwiniętych wynosi 17,2 w przypadku kobiet i 30,1 w przypadku mężczyzn. Na świecie spośród 14% dorosłych (powyżej 15. roku życia), którzy nie potrafią pisać ani czytać, aż dwie trzecie to kobiety.
Na współczynnik skolaryzacji ma wpływ dostępność szkół, infrastruktura oraz organizacja nauczania. W uboższych krajach, dysponujących ograniczonymi środkami publicznymi, nie dość, ze szkół jest zbyt mało, to są one nieprzystosowane do bezpiecznego i skutecznego nauczania. Problem dotyczy szczególnie szkół na prowincji. W Afryce Subsaharyjskiej mniej niż połowa szkół ma dostęp do elektryczności, inter-netu i wody pitnej. Brak czystej wody to również brak podstawowej higieny, takiej jak mycie rąk. W krajach Globalnego Południa miliony dzieci umierają z powodu łatwo uleczalnych chorób – cholery i biegunki, przenoszonych m.in. przez brudne ręce. Obecnie brak dostępu do czystej wody uniemożliwia profilaktykę koronawirusa. Problemem jest również dostępność oddzielnych toalet dla chłopców i dziewcząt, a na-wet toalet w ogóle. W znaczenie większym stopniu powoduje on wykluczanie z edukacji dziewcząt niż chłopców. Brak toalet w połączeniu z utrudnionym dostępem do środków higienicznych skutkuje tym, że początek miesiączkowania przez dziewczyny często łączy się z zakończeniem ich edukacji lub skutkuje comiesięczną absencją.
Niska jakość państwowych szkół w niektórych krajach Globalnego Południa objawia się nie tylko kiepską infrastrukturą, a czasem jej brakiem, ale także nieskutecznymi metodami nauczania. Często sale wyposażone są jedynie w ławki i tablicę. Szkołom brakuje materiałów do nauczania, książek, pomocy naukowych. Wpływa to na sposób przekazywania wiedzy. Część nauczycieli stosuje przestarzałe metody, oparte w dużej mierze na mechanicznym wielokrotnym powtarzaniu i zapamiętywaniu treści, bez jej zrozumienia. Często treści nie są dopasowane do wieku dzieci. Skutkuje to tym, że nawet po kilku latach edukacji dziecko nie potrafi czytać ze zrozumieniem czy dokonać prostych obliczeń. Ponad połowa uczniów na całym świecie nie ma podstawowych umiejętności matematycznych i umiejętności czytania, adekwatnych do ich wieku i poziomu edukacji. Nauczycielom brakuje wiedzy pedagogicznej i szkoleń, a także motywacji. Problemem wielu regionów wciąż jest bicie dzieci.
Ogromnym problemem szkół Globalnego Południa jest niedostatek oraz absencja nauczycieli. O ile w Polsce na jednego nauczyciela w szkole podstawowej przypada średnio 10 uczniów (w Europie 17), to w Republice Środkowoafrykańskiej aż 83 uczniów (średnio w Afryce Subsaharyjskiej 40). Bywa tak, że w małych szkołach wiejskich w szkole pracuje jeden nauczyciel. Brak odpowiedniej liczby nauczycieli przekłada się na przepełnione klasy i wspólną naukę dzieci w różnym wieku. W sytuacji, gdy nauczyciel zachoruje, szkoła praktycznie przestaje działać. Dzieci, przychodząc do szkoły, marnują czas, a po którymś razie w ogóle przestają się w niej zjawiać. Nieobecności nauczyciela, choroby uczniów, pogłębienie ubóstwa, zła jakość kształcenia powodują, że wielu uczniów przerywa edukację, nie kończąc nawet szkoły podstawowej. Alfabetyzacja dorosłych w Sudanie Południowym, Afganistanie, Nigrze i Burkina Faso nie przekracza 29%. Przed pandemią w Sudanie tylko 60% dzieci w wieku szkolnym było zapisanych do szkoły podstawowej, w Nigrze do podstawówek zapisanych jest 62% dzieci, ale faktycznie na lekcje uczęszczało tylko 47%.
W krajach, gdzie mieszkańcy posługują się wieloma językami, problemem bywa brak edukacji w rodzinnym języku ucznia. Dzieci wychowane w jednym z lokalnych dialektów lub języków nie znają języka urzędowego używanego w szkole. Choć nauka drugiego języka jest zjawiskiem pozytywnym, to powinien on być traktowany właśnie jako drugi język, a pozostałe lekcje, przynajmniej na początku, powinny odbywać się w języku zrozumiałym dla ucznia.
Na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi i klęskami żywiołowymi, dostęp do szkół dramatycznie spada. W ogarniętej wojną Syrii blisko dwa i pół miliona dzieci pozostaje poza systemem edukacji, a co trzecia szkoła została zniszczona lub przeznaczona na schronienie dla osób wewnętrznie przesiedlonych. W Afryce Zachodniej i Środkowej ze względów bezpieczeństwa zamknięto tysiące szkół aby uchronić uczniów i nauczycieli przed atakami i porwaniami. Szacuje się, że 50% dzieci, które nie chodzą do szkoły w wieku szkolnym mieszka na obszarach dotkniętych konfliktem. Tylko 61% dzieci-uchodźców chodzi do szkoły podstawowej i 23% do szkoły ponadpodstawowej.
Powodów dla których edukacja nie jest dostępna dla wszystkich dzieci, można by wymieniać bez liku: dyskryminacja niektórych grup etnicznych, kast, grup religijnych czy płci, normy społeczne czy religijne, które uniemożliwiają lub utrudniają edukację dziewcząt...
Edukacja jest kluczem do wydobycia się z biedy, zmniejsza ubóstwo (pozwala zdobyć lepszą i lepiej płatną pracę, założyć własną firmę) i w dłuższej perspektywie powoduje rozwój społeczny i gospodarczy kraju, wpływa na jakość zdrowia (poprzez propagowanie profilaktyki, badań i zdrowego odżywiania), sprzyja rozwojowi demokracji i aktywności obywatelskiej, sprzyja trosce o środowisko, a dodatkowo edukacja dziewcząt wyrównuje nierówności płci, wpływa na rozwój całej rodziny, poprawia zdrowotność i szanse przeżycia dzieci.
Witamy na stronie tematycznej Ośrodka Działań Ekologicznych "Źródła" poświęconej edukacji globalnej.
Ostatnio realizowaliśmy projekt:
"Źródła skutecznej edukacji globalnej" to nasz kolejny projekt, którego celem
było upowszechnianie i podnoszenie jakości EG na pierwszym etapie edukacyjnym (kl. I-III SP). Jest kontynuacją wcześniejszych działań stowarzyszenia poświęconych propagowaniu treści EG wśród najmłodszych.
W ramach projektu: przeprowadzimy badanie ankietowe dot. postaw nauczycieli wobec EG, analizę aktualnych podręczników dla klas I-III pod kątem zawartości treści EG, zorganizujemy roczną Szkołę Trenerów Edukacji Globalnej dla Najmłodszych, cykl kaskadowych szkoleń dla nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej z mniejszych miejscowości (w roku szkol. 2019/2020), zorganizujemy ogólnopolską konferencję poświęconą EG w nauczaniu wczesnoszkolnym w 2020 r. Ponadto przygotujemy i wydamy 18 pakietów edukacyjnych na temat Celów Zrównoważonego Rozwoju oraz pięć bajek kamishibai uznanych polskich autorów literatury dziecięcej nt. bioróżnorodności, uchodźstwa, dostępu do wody, dostępu do edukacji oraz dostępu do żywności.
Czas realizacji: sierpień 2018 – kwiecień 2020 r.
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
ul. Zielona 27, 90-602 Łódź
tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535
e-mail: office@zrodla.org www.zrodla.org
Projekt "Źródła skutecznej edukacji globalnej" jest współfinansowany w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w latach 2018-2020.
Bezpłatny program do rozliczenia podatku za rok 2023
jest już dostępny do pobrania ze strony
opp.zrodla.org
Uwaga! Ta strona używa cookie. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
